Zachęcamy do obejrzenia spektaklu „Hobbit. Hejn ȧn cyryk” – spektakl w zagrożonym wymarciem języku wilamowskim – wymysiöeryś, oparty na powieści J.R.R. Tolkiena 26 lutego o godzinie 12:00 w Teatrze Polskim w Warszawie. Udział w tym niezwykłym projekcie bierze silna ekipa naszych dawnych stypendystów.
Użycie tego języka, używanego od XIII wieku przez mieszkańców miasteczka Wilamowice położonego w województwie śląskim, po roku 1945 zostało zakazane. Od kilku lat dzięki zaangażowaniu młodych osób, Stowarzyszeniu Wilamowianie oraz projektom uniwersyteckim język wraca do życia. Nauczany jest w szkole, a najstarsi użytkownicy znów się nim posługują. Patronat nad nauczaniem i rewitalizacją języka sprawuje Wydział „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego.
Spektakl wpisuje się w program rewitalizacji językowej i idącej z nią w parze zmiany nastawienia do języka. Aktorzy i twórcy to młodzi mieszkańcy Wilamowic, którzy uczą się języka przodków i chcą aktywnie uczestniczyć w działaniach mających na celu jego ocalenie. Mimo że w czasie spektaklu nie pada ani jedno słowo w języku polskim, dzięki doborowi formy, wątków, muzyki i efektów wizualnych przekaz pozostaje zrozumiały dla publiczności polskojęzycznej, która będzie także miała do dyspozycji tłumaczenie.
Przedstawienie jest częścią obchodów Dnia Języka Ojczystego ustanowionego przez UNESCO. Towarzyszyć mu będą warsztaty dla dzieci i młodzieży związane z kulturą i językiem wymysiöeryś oraz tematyką ratowania zagrożonych języków.
Projekt finansowany ze środków programu ramowego Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020” na podstawie umowy o udzielenie dotacji nr 692199.
Po spektaklu będzie można wejść w posiadanie ciekawych etnogadżetów, zaprojektowanych przez designerów, etnologów i informatyków we współpracy z mieszkańcami Wilamowic w ramach „Etno-projektu”. Będzie to m.in edukacyjna gra językowa, ręcznie dziergane tradycyjne getry wilamowskie oraz zabawne językowe gadżety. Spotkanie projektantów zorganizowane zostało w sierpniu przez Stowarzyszenie Pracownia Etnograficzna, naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego oraz Stowarzyszenie Wilamowianie.
Informacje o Wilamowicach
Wilamowice – jedyna miejscowość, w której używany jest należący do najbardziej zagrożonych języków Europy – wymysiöeryś, świadectwo wielokulturowości dawnej Rzeczypospolitej. Język ten, jako drugi po kaszubskim ma spore szanse zostać oficjalnie uznany za język regionalny w Polsce. Ten najmniejszy przedstawiciel zachodniogermańskiej rodziny językowej powstał za sprawą osadników z zachodu Europy, którzy założyli Wilamowice w XIII w. Od połowy XVII w. formował się także strój wilamowski, który charakteryzuje się bogatym zdobnictwem oraz mnogością odmian (w zależności od okazji, na jaką był zakładany). Elementy stroju kształtowały się pod wpływem dalekich podróży kupieckich Wilamowian.
Do II wojny światowej wilamowski był podstawowym językiem komunikacji dla większości mieszkańców. Jednak fakt, że Wilamowian utożsamiano z Niemcami, skutkował represjami ze strony władz po 1945 r., negatywnymi postawami względem języka, zakazem jego używania (podobnie jak stroju). Obecnie wilamowskim posługuje się tylko około 30 rodzimych użytkowników. Ponieważ większość z nich to osoby starsze, językoznawcy od kilkunastu lat przewidywali rychłą „śmierć” wymysiöeryś. Jednak dzięki zaangażowaniu miejscowej młodzieży oraz uniwersyteckim projektom język odradza się na nowo. Od dwóch lat fakultatywnie uczą się go dzieci i młodzież w szkołach, a seniorzy, którzy wcześniej obawiali się używać języka wilamowskiego, ponownie zaczęli mówić nim w przestrzeni publicznej.
W ramach aktualnie realizowanych przez Wydział Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego oraz Stowarzyszenie „Wilamowianie” wspiera się rewitalizację języka wilamowskiego. W lutym rozpocznie się na Wydziale AL UW pierwszy uniwersytecki kurs języka wilamowskiego.