Każdego roku koniec lata jest bardzo emocjonujący dla młodych badaczy z całego świata. W drugiej połowie września odbywają się bowiem międzynarodowe finały Konkursu Prac Młodych Naukowców Unii Europejskiej – European Union Contest for Young Scientists (EUCYS).
Przed rokiem uczniowska elita naukowa prezentowała swoje projekty w Warszawie – po raz pierwszy finały odbyły się w Polsce, więc poza trzymaniem kciuków za sukcesy Polaków, przeżywaliśmy stres i radość wynikającą z roli gospodarzy. Za kilka dni autorzy 104 prac, które wygrały krajowe edycje konkursów gościć będą w stolicy Lombardii – Mediolanie.
O naukowe laury rywalizować będzie szóstka Polaków – Dominika Bakalarz i Joanna Jurek, które stworzyły bioimplanty – inteligentne opatrunki, przyspieszające gojenie uszkodzonych tkanek, Michał Bączyk i Paweł Czyż, którzy naukowo „leją wodę”, czyli badają oscylacje strumienia wody, wylewającej się z butelek, próbując wyjaśnić jej tendencję do zachowań chaotycznych, Sara Berent z pracą dotyczącą zastosowania olejków eterycznych jako naturalnych i bezpiecznych dla zdrowia środków ochronnych roślin oraz Paulina Drożak, która na podstawie statystycznej analizy ogólnodostępnych danych wykrywa i bada nieznane dotąd zależności klimatyczne.
Każda z tych prac powstała w czasie nauki w szkole średniej, troje reprezentantów jest wciąż przed egzaminem maturalnym, tymczasem wyniki ich badań poruszyły znacznie starszych i bardziej doświadczonych naukowców. Praca Pauliny Drożak z Lublina pt. Badanie zależności pomiędzy anomalią temperatury na Ziemi i wybranymi cechami aktywności słonecznej intryguje wszystkich, którzy śledzą naukowe doniesienia na temat zmian klimatu. Zyskała także uznanie astronomów: – [Paulina] prowadzi fenomenalne badania w oparciu o samodzielnie dobierane dane i pomysły ich analizy, wydaje się, że dochodzi do znakomitych wniosków. (…) Dla wszystkich oceniających osiągnięcia Pauliny, jest wręcz zawstydzające podglądanie jej autentycznego rozwoju, opartego najwyraźniej niemal wyłącznie na własnej osobowości – napisał w entuzjastycznej recenzji pracy prof. Maciej Mikołajewski z Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, który zaproponował młodej badaczce publikacje wyników jej badań w czasopiśmie Urania. Postępy Astronomii.
Więcej niż olimpiada międzynarodowa
Konkurs Prac Młodych Naukowców Unii Europejskiej to najbardziej prestiżowa na świecie impreza dla nastoletnich naukowców. Konkurs jest „olimpiadą olimpiad przedmiotowych”, bowiem gromadzi samodzielne dokonania badawcze młodych pasjonatów nauki w 10 dziedzinach – biologia, środowisko, chemia, fizyka, matematyka, informatyka, inżynieria, medycyna, materiałoznawstwo, nauki społeczne. Taka różnorodność tematyczna jest ogromnym walorem EUCYS, ale też niebanalną trudnością dla oceniających, gdyż porównywanie osiągnięć z tak odrębnych dyscyplin wymaga nierutynowego podejścia i ogromnego doświadczenia. Kilkunastu jurorów, reprezentujących wszystkie konkursowe kategorie dyskutuje i ocenia wszystkie projekty, także też z odległych im zawodowo dziedzin. – Wśród jurorów jest zawsze wielka ciekawość i radość zbliżającej się perspektywy spotkania z finalistami Polskiej Edycji Konkursu. Poświęcamy wiele czasu i wysiłku, aby poznać ich i ich projekty, ale też pomóc im rozwijać się. EUCYS to taki wyjątkowy konkurs, gdzie juror jest nie tylko oceniającym, ale także przyjacielem lub mentorem. Wszyscy podzielamy ogromną pasję do nauki i chętnie dzielimy się swoim doświadczeniem, taktując spotkania z uczniami jako cenną inspirację do własnej pracy – podkreśla prof. Jan Madey z Instytutu Informatyki UW, Przewodniczący Zarządu Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci, a także Krajowy Organizator EUCYS i od 18 lat opiekun polskiej reprezentacji podczas finałów międzynarodowych.
Ambitne projekty badawcze nastolatków
Autorzy projektów reprezentujących Polskę w międzynarodowych finałach EUCYS mają już spore doświadczenia konkursowe, prezentowali też swoje dokonania na konferencjach naukowych i festiwalach naukowych. Trzy projekty zostały wyróżnione równorzędnymi pierwszymi nagrodami podczas Polskiej Edycji EUCYS, a Sara Berent, autorka pracy Badanie wpływu działania olejków eterycznych na wybrane mikroorganizmy bakteryjne i grzybowe pod kątem zastosowania jako środki ochrony roślin (laureatka jednej z drugich nagród) dołączyła do reprezentacji do Mediolanu w specjalnej kategorii Feeding the planet. Energy for life (która pokrywa się z tematem przewodnim tegorocznej Wystawy Międzynarodowej EXPO, odbywającej się równocześnie w Mediolanie). Mimo młodego wieku Sara już od dłuższego czasu rozwija swoje zainteresowania naukowe poza szkołą. Nic dziwnego, uczennica z Gdyni ma bardzo poważne plany naukowe: – Moim największym marzeniem jest zostać naukowcem. Fascynuję się biologią molekularną, neurobiologią i mikrobiologią, czyli tajnikami tego, czego często nie da się dostrzec ludzkim okiem. Moje zainteresowania realizuję na co dzień, pracując w laboratorium Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego nad swoim własnym projektem naukowym – powiedziała Sara Berent.
Równie zaawansowane są badania Dominiki Bakalarz z Opola oraz Joanny Jurek z Piotrkowa Trybunalskiego. Projekt bioimplantu, łączy analizy biomedyczne (wykorzystujące m.in. komórki macierzyste i nanotechnologie) z symulacjami matematycznymi, a proponowane rozwiązanie może wkrótce zostać wykorzystany praktycznie. – Bioimplant mógłby mieć szerokie zastosowania, m.in. w leczeniu złamań występujących przy osteoperozie oraz przy wspomaganiu regeneracji pacjentów onkologicznych, w szczególności przy nowotworach piersi – opisują autorki pracy Origami BioBandage – Multipotencjalny bioimplant oparty na nanowłókninie o powierzchni zmodyfikowanej przez komórki macierzyste. Dziewczęta mierzą wysoko, choć zdają sobie sprawę, że droga wprowadzenia eksperymentalnych terapii jest zwykle skomplikowana i długa. Recenzenci i jurorzy docenili jednak, że ich projekt wpisuje się w aktualne i ważne badania w zakresie medycyny regeneracyjnej, a jego największy walor to interdyscyplinarność, zarówno w stosunku do dziedzin nauki, których dotyczy, jak i stosowanych technik badawczych.
Zupełnie inne zalety, choć równie wartościowe ma praca Michała Bączyka oraz Pawła Czyża. Uczniowie warszawskiego Liceum im. Staszica badają właściwości powszechnie znanego zjawiska fizycznego, jednak dopiero obserwacje Michała i Pawła wyjaśniają je w sposób wszechstronny, porównując modele teoretyczne układów z obserwacjami empirycznymi. – Z układami drgającymi miał styczność każdy. Przykładami są znane ze szkoły wahadło matematyczne lub stale towarzyszące każdemu bicie serca. Interesujące oscylacje zaobserwować można też przy wylewaniu mleka z kartonu – jego strumień jest okresowo raz słabszy, a innym razem silniejszy, co często sprzyja rozlewaniu się napoju. W naszej pracy przeanalizowaliśmy podobne zjawisko – oscylacje strumienia wylewającej się wody z butelki. Pomimo pozornej prostoty badanego układu, opis zjawiska wymaga wykorzystania zaawansowanej mechaniki płynów i nigdy wcześniej nie był przedstawiony w dostateczny i kompletny sposób – wyjaśniają autorzy projektu Badanie zachowania pojedynczych i sprzężonych oscylatorów typu on-off na przykładzie oscylatora butelkowego.
I jeszcze popularyzacja do tego!
Obaj młodzi fizycy mają wyjątkową łatwość opowiadania o swoich badaniach w sposób ciekawy, żartobliwy i przystępny dla publiczności. – Dużo prawdy jest w stwierdzeniu, że człowiek rozumie coś dopiero wtedy, kiedy jest to w stanie wytłumaczyć drugiej osobie. (…) Staram się działać aktywnie jako popularyzator, jednak dbam o to, żeby nigdy nie powtarzać tych samych rzeczy, lecz próbować czegoś nowego lub czegoś starego na nowy sposób. To, że sam się uczę ogromu rzeczy, przygotowując pokazy jest dla mnie wielką radością i satysfakcją. Jednakże najprzyjemniejsze jest dzielenie się swoim spojrzeniem z innymi ludźmi w celu pokazania im, jak ten świat jest ciekawy, ale też do pewnego stopnia bardzo zabawnie czy wręcz śmiesznie urządzony – podkreśla Michał Bączyk, którego wielki talent popularyzatorski doceniła m.in. Rada Programowa Sympozjum Młodych Naukowców Wydziału Fizyki (wyróżnienie za prezentację Badanie mechanizmu oddziaływania kwantów gamma na kropki kwantowe, przygotowaną wspólnie z Jerzym Szuniewiczem) oraz Centrum Nauki Kopernik, które zaprosiło Michała z prezentacją na konferencję Pokazać – Przekazać.
Już niedługo przed Michałem i pozostałymi finalistami sprawdzian wiedzy, umiejętności prezentacji swoich osiągnięć i prowadzenia naukowej dyskusji. W najbliższy czwartek 17 września reprezentacje leci do Włoch pod opieką prof. Jana Madeya. Bez względu na wyniki EUCYS 2015 w Mediolanie Polscy młodzi naukowcy są już teraz zwycięzcami. Pasja i talent są gwarancją, że jeszcze nie raz usłyszymy o ich dokonaniach. Warto zapamiętać ich nazwiska, a tymczasem trzymajmy kciuki za dobre prezentacje i sukcesy Dominiki, Asi, Pauliny, Sary, Michał i Pawła! Laureatów poznamy w poniedziałek 21 września około południa.
Chcesz zostać naukowcem? Wystartuj w kolejnej edycji!
